Atlas należy do najchętniej odwiedzanych łańcuchów górskich Afryki.

Góry Atlas stanowią naturalną granicę pomiędzy podzwrotnikowym klimatem wybrzeża Morza Śródziemnego i Atlantyku, a największą pustynią świata – Saharą. Dzięki położeniu na terytoriach krajów turystycznych: Maroka, Algierii i Tunezji, walorom naturalnym oraz bliskości Europy, Atlas należy do najchętniej odwiedzanych łańcuchów górskich Afryki.
Góry Atlas – położenie i geologia
Łańcuch górski Atlas znajduje się w północno-zachodniej Afryce – Maghrebie, na terytoriach trzech państw: Maroka, Algierii i Tunezji. Oddziela wybrzeża Morza Śródziemnego i Oceanu Atlantyckiego, gdzie panuje klimat śródziemnomorski od `piasków Sahary z wybitnie suchym klimatem pustynnym. Góry Atlas rozciągają się na długości około 2500 km. Najwyższym szczytem pasma jest Dżabal Tubkal o wysokości 4167 m n.p.m., który znajduje się w środkowej części Maroka.
Atlas został wypiętrzony w czasie fałdowań alpejskich. Co ciekawe, góry te są najmłodszymi tektonicznie alpidami. Powstanie Atlasu związane jest z kolizją bloków kontynentalnych Afryki nasuwającymi się z południa i kilku mikropłyt w basenie śródziemnomorskim oraz z południowymi wybrzeżami bloku kontynentu Europy. W wyniku tego procesu góry Atlas zostały sfałdowane i wypiętrzone. Góry te są bogate w surowce naturalne. Znajdują się tu złoża m.in. rud żelaza, ołowiu, miedzi, srebra, rtęci, soli kamiennej, fosforanów, marmuru, węgla antracytowego i gazu ziemnego.
Charakterystyka pasm górskich Atlasu
Atlas dzieli się na dwie główne części: zewnętrzną – nadbrzeżną oraz wewnętrzną, które rozdzielone są Wyżyną Szottów, a także Mesetą Marokańską. Ponadto Atlas dzieli się na 7 głównych pasm: Atlas Wysoki, Atlas Średni, Rif, Atlas Tellski, Atlas Saharyjski i Antyatlas.
Atlas Wysoki znajduje się na zachodzie wzdłuż wybrzeża Atlantyku i rozciąga się w kierunku wschodnim. Kilka szczytów przekracza tu 4000 m n.p.m., w tym najwyższy szczyt w całej Afryce Północnej, Dżabal Tubkal (4167 m n.p.m.), a dalej na wschód – drugi najwyższy szczyt Atlasu – Ighil m'Goun (4071 m n.p.m.). W kierunku Atlantyku i na południowym zachodzie Atlas Wysoki gwałtownie opada i przechodzi w wybrzeża oraz pasma Antyatlasu. Natomiast na północy, w kierunku Marrakeszu, pasmo opada bardziej łagodnie.
Atlas Średni znajduje się na północ od Atlasu Wysokiego, od którego oddzielają go rzeki Moulouya i Oum Er-Rbia oraz na południe od gór Rif, od których oddzielony jest rzeką Sebou. Na zachodzie przechodzi w równiny przybrzeżne Maroka z wieloma głównymi miastami tego kraju, a na wschodzie w wysoki jałowy płaskowyż. Najwyższym punktem pasma jest jbel Bou Naceur (3340 m n.p.m.).
Rif jest najdalej na północny-zachód wysuniętym pasmem Atlasu. Rozciąga się wzdłuż wybrzeży Morza Śródziemnego pomiędzy Cieśniną Gibraltarską i doliną rzeki Wadi Muluja. Na południu Rif opada ku nizinie Gharb. Najwyższym szczytem tego pasma jest Dżabal Tidighin (2456 m n.p.m.).
Atlas Tellski rozciąga się na długości ponad 1500 km od wschodniego Maroka przez Algierię po Tunezję. Biegnie równolegle do wybrzeża Morza Śródziemnego i łączy się z Atlasem Saharyjskim. Najwyższym szczytem tego pasma jest Lalla Khadidja (2308 m n.p.m.). Na zachodzie łączy się z Atlasem Średnim w Maroku. Na południe od Atlasu Tellskiego znajduje się Wyżyna Szottów z jeziorami w porze deszczowej i równinami solnymi w suchych. Zimą na szczyty pada znaczna ilość śniegu.
Atlas Saharyjski znajduje się w południowo-wschodniej części Atlasu, pomiędzy Wyżyną Szottów, Wielkim Ergiem Zachodnim, Kotliną Północnosaharyjskiej i Górami Tunezyjskimi, będącymi częścią Atlasu Tellskiego. Najwyższy szczytem Atlasu Saharyjskiego jest Dżabal Isa (2236m n.p.m.) znajdujący się w masywie Dżibal al-Kusur.
Antyatlas rozciąga się od Oceanu Atlantyckiego do wyżyn Ouarzazate i dalej na wschód do miasta Tafilalt. Na południu łączy się z Saharą poprzez pasmo Jbel Saghro, natomiast na północny Antyatlas otaczają pasma należące do Atlasu Wysokiego. Obejmuje Djebel Siroua – masyw pochodzenia wulkanicznego z najwyższym szczytem tego pasma o wysokości 3304 m n.p.m.

Warunki naturalne, flora i fauna gór Atlas
Góry Atlas stanowią barierę klimatyczną pomiędzy klimatem podzwrotnikowym śródziemnomorskim wybrzeży Morza Śródziemnego i Atlantyku, a wybitnie suchym pustynnym na Saharze. W wysokich partiach w czasie zimy często pada śnieg. Góry te są również domem dla wielu zwierząt oraz roślin, które występują przede wszystkim w Afryce, lecz niektóre z nich można też znaleźć w Europie. Flora w górach Atlas obejmuje m.in. cedr atlantycki, wiecznie zielony dąb i dąb algierski. Przykłady zwierząt żyjących w Atlasie to makak berberyjski, lampart berberyjski, jeleń berberyjski, owca berberyjska, borsuk górski, gazela Cuvier, ibis łysy, kowalik algierski czy żmija górska. Niestety, wiele zwierząt, które zamieszkiwały góry Atlas wyginęło, jak np. niedźwiedź Atlas, słoń północnoafrykański, żubr północnoafrykański, bawolec, dziki osioł Atlas. Lwy berberyjskie wyginęły obecnie na wolności, lecz wciąż żyją w niewoli.
Góry Atlas – osadnictwo, odkrywanie i zdobywanie
Góry Atlas są zamieszkane przede wszystkim przez populacje berberyjskie. Terminy „adrar” i „adras” to „góra” w niektórych językach berberyjskich. Uważa się, że terminy te są pokrewne toponimowi Atlas. Aż do XX wieku góry Atlas były dosyć mało znane Europejczykom.Pierwszym odnotowanym historycznie wejściem na najwyższy szczyt tego łańcucha górskiego – Dżabal Tubkal (4167 m n.p.m.), jest to, którego 12 czerwca 1923 roku dokonała ekipa Francuzów pod przewodnictwem markiza de Segonzac. Najpopularniejsza droga na Dżabal Tubkal wiedzie przez południowe Ikhibi. Równie często wykorzystywana jest ta, która prowadzi przez Ikhibi północne. Na wysokości około 3200 m n.p.m. położone są trzy schroniska o różnym standardzie.

Marek Lonta